Health and well-being (adults) Iechyd a llesiant (oedolion)
Changes in an individual that would give cause for concern Newidiadau mewn unigolyn a fyddai'n peri pryder

Observing and monitoring individuals enables prompt recognition of changes that give cause for concern. These may be concerns about an individual’s physical or mental well-being.

Changes could include:

• breathing difficulties or change in breathing pattern
• signs of sepsis (slurred speech or confusion, extreme shivering or muscle pain, passing no urine in a day, severe breathlessness, skin mottled or discoloured)
• signs of stroke (uneven face, drooping arm, slurred speech)
• signs of heart attack (pressure/tightness in chest or arms, nausea, shortness of breath, cold sweat, fatigue, dizziness)
• recurrent and unexplained aches/pains
• mood changes
• expressing suicidal thoughts
• lack of care for personal care, appearance and responsibilities
• changes in sleeping patterns, disrupted sleep
• increasing reliance on alcohol, drugs, over the counter medication, cigarettes
• social isolation, reluctance to interact with others
• loss of interest in activities previously enjoyed
• work performance dipping
• extreme pain
• difficulty in mobility
• high temperature/low temperature
• unexplained cuts and bruises
• change in toilet habits, loss of bowel or bladder control
• increased thirst
• unexplained bleeding
• confusion/memory loss
• weight gain or loss
• irritable, aggressive or over-sensitive
• difficulty in concentrating.

Mae arsylwi ar unigolion a'u monitro yn fodd prydlon i adnabod newidiadau sy'n peri pryder. Gall y rhain fod yn bryderon ynglŷn â llesiant corfforol neu feddyliol unigolyn.

Gallai'r newidiadau gynnwys:

• anawsterau anadlu neu newid mewn patrwm anadlu
• arwyddion o sepsis (siarad yn aneglur neu ddrysu, crynu eithafol neu boen yn y cyhyrau, dim troethi mewn diwrnod, diffyg anadl difrifol, croen brith neu afliwiedig)
• arwyddion o strôc (wyneb anghyfartal, braich lipa, siarad yn aneglur)
• arwyddion o drawiad ar y galon (gwasgedd/tyndra yn y frest neu'r breichiau, cyfog, diffyg anadl, chwys oer, gorflinder, pendro)
• poenau mynych heb esboniad
• newidiadau mewn hwyliau
• mynegi teimladau o feddwl am hunanladdiad
• diffyg sylw i ofal personol, ymddangosiad a chyfrifoldebau
• newidiadau mewn patrymau cysgu, cwsg aflonydd
• dibyniaeth gynyddol ar alcohol, cyffuriau, meddyginiaeth dros y cownter, sigaréts
• ynysu cymdeithasol, amharodrwydd i ryngweithio ag eraill
• colli diddordeb mewn gweithgareddau roedd yn eu mwynhau o'r blaen
• perfformiad yn y gwaith yn dirywio
• poen difrifol
• anawsterau symudedd
• tymheredd uchel/isel
• briwiau a chleisiau heb esboniad
• newidiadau mewn arferion mynd i'r toiled, colli rheolaeth dros y coluddyn neu'r bledren
• mwy o syched
• gwaedu heb esboniad
• drysu/colli cof
• magu neu golli pwysau
• piwis, ymosodol neu orsensitif
• anhawster canolbwyntio.

Where an individual has a diagnosed health condition it is important that their condition is observed, monitored and recorded for a number of reasons:

• to monitor the individual’s overall well-being (physical and mental)
• monitoring and observation enables early identification of changes in an individual’s daily routines, communication, behaviour, mood
• to check on any changes in health e.g. shortness of breath, rashes
• to monitor any changes in personal care by the individual (e.g. a previously neat and tidy individual appearing unkempt)
• to monitor the effectiveness of medication being administered
• to identify if there are any side effects from medication
• to indicate if any changes in medication are needed
• to ensure a duty of care towards individuals is met
• to identify concerns about an individual’s health
• to ensure conditions (e.g. diabetes/blood pressure) are being controlled by medication
• to monitor whether an individual is developing any mental health issues as a result of a physical condition (e.g. anxiety or depression)
• to identify the needs of an individual and create and amend care plans
• to share information with the individual to promote joint decision making.

It is important that clear records are kept with full details e.g. date/time for a number of reasons:

• to support consistent, safe and high-quality care
• to identify any trends, patterns or concerns
• to evaluate and to amend care plans
• to seek advice from professionals such as doctors
• to be able to make decisions about medication
• to clarify any complaint issues
• to enable effective handovers to other staff and provide consistent round the clock care.

Any concerns or changes in the health and well-being of individuals should be reported for a number of reasons:

• to access specialist support, enable hospitalisation
• to be able to contact family members
• to adjust medication
• to avoid the spread of any infection/infectious illness
• to be able to increase observation and monitoring
• to investigate any possible neglect of duty of care or abuse
• to amend care plans
• to facilitate changes to routines for the individual
• to plan and implement activities and routines to support mental well-being
• to be able to access any specialist equipment required
• to identify and record any near misses or mistakes.

Os oes gan unigolyn gyflwr iechyd, mae'n bwysig arsylwi ar ei gyflwr, ei fonitro a'i gofnodi am nifer o resymau:

• er mwyn monitro llesiant cyffredinol yr unigolyn (corfforol a meddyliol)
• mae monitro ac arsylwi yn fodd i nodi newidiadau yn arferion dyddiol unigolyn, y ffordd mae'n cyfathrebu, ei ymddygiad a'i hwyliau
• er mwyn cadw golwg ar unrhyw newidiadau o ran iechyd, e.e. diffyg anadl, brechau
• er mwyn monitro unrhyw newidiadau yng ngofal personol yr unigolyn (e.e. unigolyn a oedd yn drefnus ac yn daclus o'r blaen yn ymddangos yn flêr)
• er mwyn monitro effeithiolrwydd meddyginiaeth sy'n cael ei rhoi
• er mwyn nodi unrhyw sgil effeithiau meddyginiaeth
• er mwyn gweld a oes angen unrhyw newidiadau i feddyginiaeth
• er mwyn sicrhau bod dyletswydd gofal tuag at unigolion yn cael ei chyflawni
• er mwyn nodi pryderon ynglŷn ag iechyd unigolyn
• er mwyn sicrhau bod cyflyrau (e.e. diabetes/pwysedd gwaed) yn cael eu rheoli gan feddyginiaeth
• er mwyn monitro a yw unigolyn yn datblygu unrhyw broblemau iechyd meddwl o ganlyniad i gyflwr corfforol (e.e. gorbryder neu iselder)
• er mwyn nodi anghenion unigolyn a chreu a diwygio cynlluniau gofal
• er mwyn rhannu gwybodaeth gyda’r unigolyn er mwyn hyrwyddo gwneud penderfyniadau ar y cyd.

Mae'n bwysig cadw cofnodion clir sy'n cynnwys manylion llawn, e.e. dyddiad/amser, am nifer o resymau:

• er mwyn cefnogi gofal cyson a diogel o ansawdd da
• er mwyn nodi unrhyw dueddiadau, patrymau neu bryderon
• er mwyn gwerthuso a diwygio cynlluniau gofal
• er mwyn ceisio cyngor gan weithwyr proffesiynol fel meddygon
• er mwyn gallu gwneud penderfyniadau ynglŷn â meddyginiaeth
• er mwyn egluro unrhyw faterion yn ymwneud â chwynion
• er mwyn gallu trosglwyddo'n effeithiol i aelodau eraill o staff a darparu gofal cyson bob awr o'r dydd a'r nos.

Dylid rhoi gwybod am unrhyw bryderon neu newidiadau i iechyd a llesiant unigolion am nifer o resymau:

• er mwyn gallu cael cymorth arbenigol ac anfon yr unigolyn i'r ysbyty
• er mwyn gallu cysylltu ag aelodau o'r teulu
• er mwyn addasu meddyginiaeth
• er mwyn osgoi'r perygl y bydd unrhyw heintiau/salwch heintus yn lledaenu
• er mwyn gallu gwneud mwy o arsylwi a monitro
• er mwyn ymchwilio i unrhyw achos posibl o esgeuluso dyletswydd gofal neu gam-drin
• er mwyn diwygio cynlluniau gofal
• er mwyn hwyluso newidiadau i arferion yr unigolyn
• er mwyn cynllunio a chynnal gweithgareddau ac arferion i gefnogi llesiant meddyliol
• er mwyn gall cael unrhyw offer arbenigol sydd eu hangen
• er mwyn nodi a chofnodi unrhyw gamgymeriadau neu ddamweiniau a fu bron â digwydd.